พระเจ้ากรุงมิลินท์ภูมินทราธิบดี จึงตรัสว่าสะดือทะเลนั้นถึงโยมมิได้ทอดพระเนตร ถึง
พระปิตุเรศโยมไม่รู้ไม่เห็นก็ดี สะดือทะเลนี้มีอยู่เป็นมั่นคงน่ะ พระผู้เป็นเจ้าจงรู้เถิด
พระนาคเสนผู้ประเสริฐจึงถวายพระพรว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภารผู้เป็น
ใหญ่ ความข้อนี้มีฉันใด องค์สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ อาตมาและพระอาจารย์ของอาตมา
ไม่เห็นก็ดี ภควา องค์สมเด็จพระผู้ทรงพระภาคยราศี มีจริง ๆ ดุจสะดือทะเลนั้น ขอถวาย
พระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากร ก็ทรงพระโสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ พระผู้เป็นเจ้า
วิสัชนานี้ควรนักหนา ในกาลบัดนี้
พุทธอัตถินัตถิภาวปัญหา เป็นประถมจบเท่านี้

พุทธานุตตรภาวปัญหา ที่ 2

สมเด็จพระเจ้ากรุงมิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการถามพระนาคเสนว่า
ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสนผู้เป็นเจ้าผู้จำเริญด้วยปรีชาอันเลิศ พุทฺโธ สมเด็จพระพุทธ-
เจ้านี้ประเสริฐยิ่งหาสิ่งเสมอมิได้ จริงหรือประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร อันองค์
สมเด็จพระพุทธเจ้าประเสริฐจริงหาสิ่งเสมอมิได้
พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสซักว่า ทำไมพระผู้เป็นเจ้าจึงรู้ เมื่อพระผู้เป็นเจ้าไม่
เห็นนี้จะรู้อย่างไร
พระนาคเสนจึงมีเถรวาจาไต่ถามว่า มหาราช ของถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร
ปานกรดุจหนึ่งว่ามหาสมุทรอันใหญ่ คือใครได้เห็นเล่า เขาจึงพากันรู้ว่าสมุทรอันใหญ่ อันว่า
มหาสมุทรนี้สุดวิสัยลึกล้ำคัมภีรภาพ จะหยั่งจะข้ามได้เป็นอันยาก ลึกเหลือที่ระลึก ใหญ่ก็สุด
ใหญ่ เป็นที่ไหลไปแห่งแม่น้ำทั้งห้า คือ คงคา ยมุนา อจิรวจี สรภู มหี นทีทั้งห้าถึงจะไหลหลั่ง
ถั่งท้นมาสักเท่าใด จะได้รู้เต็มขอบฝั่งหามิได้ ตกว่าคนทั้งหลายรู้หรือไม่ว่า สมุทรนี้เป็นมหา
สมุทรอันใหญ่เล่า มหาบพิตร

พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสว่า อาม ชาเนยฺยํ เจ้าค่ะพระผู้เป็นเจ้า คนทั้งหลาบ
เขารู้อยู่ว่า มหาสุมทรกว้างใหญ่
พระนาคเสนจึงถามว่า เหตุอย่างไร เมื่อคนทั้งหลายไม่ได้เห็นแก่ตา ทำไมเขาจึงรู้ว่า
มหาสมุทรใหญ่
พระเจ้ากรุงมิลินทร์ปิ่นกษัตริย์ตรัสว่า เหตุว่าผู้ใหญ่ผู้เฒ่าเล่ากับสืบ ๆ มา จึงรู้ว่า
มหาสมุทรนี้โตใหญ่
พระนาคเสนถวายพระพรว่า ความข้อนี้ฉันใดก็ดี อาตมานี้ถึงไม่เห็นองค์พระชินสีห์กับ
ตา ก็ได้ทัศนาการเห็นพระสาวกอรหันต์อันเป็นศิษย์ต่อ ๆ มาช้านาน ชานามิ ภควา อนุตฺตโร
รูปก็รู้ว่า สมเด็จพระภควันตบพิตรผู้ทำลายกำกงแห่งสังสารจักรเลิศนัก หาผู้เสมอเหมือนมิได้
ในกาลบัดนี้
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระทัยโสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ พระผู้เป็นเจ้ากล่าว
วิสัชนาอุปมานี้สมควรอยู่แล้ว
พุทธานุตตรภาวปัญหา คำรบ 2 จบเท่านี้

พุทโธอนุตตรภาวชานนปัญหา ที่ 3

สมเด็จพระเจ้ากรุงมิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการถามว่า ภนฺเต นาค-
เสน ข้าแต่พระนาคเสนผู้ปรีชาญาณบริสุทธิ์ องค์สมเด็จพระพุทธเจ้าเป็นองค์พระอนุต-
ตโรอันยิ่งนี้ พระผู้เป็นเจ้าอาจจะรู้ในใจของพระผู้เป็นเจ้าจริง ๆ เจียวหรือประการใด
พระนาคเสนแก้ไขว่า ขอถวายพระพร อาตมานี้อาจจะรู้แท้ว่าสมเด็จพระพุทธเจ้านี้แล
เป็นองค์อนุตตรโรยิ่งจริงทีเดียว ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรมีพระราชโองการซักว่า พระผู้เป็นเจ้ารู้ด้วยปัญหา
เห็นเหตุอย่างไร
พระนาคเสนจึงถามเปรียบไปว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรผู้เป็นใหญ่ในสมบัติ
อันยิ่ง แต่ก่อนยังมีมหาเถระองค์หนึ่งมีนามชื่อว่าพระติสสเถระรู้เลขชัดเจน บอกเลข เป็น